پیشگامان تشیع؛ تحقیقی در رجال اشعریان (کتاب)

کتاب «پیشگامان تشیع، تحقیقی در رجال اشعریان» تألیف رضا فرشچیان اثرى به زبان فارسى پیرامون تاریخ اشعریین است که پیام‌آوران مکتب تشیع بوده‌اند. نقش مهم شناخت رجال حدیث در جداسازى احادیث درست از نادرست و همچنین نبود تحقیقى مستقل و منسجم درباره اشعریان، انگیزه‌هاى نویسنده براى نگارش این کتاب است.

محتوای کتاب

کتاب حاضر شامل دو مقدمه است: یکى مقدمه کنگره بزرگداشت شخصیت حضرت فاطمه معصومه(س) و مکانت فرهنگى شهر قم و دوم مقدمه مؤلف. متن اثر در چهار بخش تنظیم شده است: سه بخش اول هر کدام مشتمل بر دو فصل بوده و در بخش آخر چهارده شخصیت معرفى شده‌اند.

در بخش نخست، کلیاتى درباره اشعریان ذکر شده است. ابتدا مقدماتى براى شناخت اشعریان و سپس اسلام آوردن آنان مورد بحث قرار گرفته است. همان‌گونه که قبایل عرب در دوران جاهلیت، بت‌پرستى را شیوه خود ساخته بودند، اشعریون نیز در آن هنگام در زمره بت‌پرستان به‌شمار مى‌آمدند. مالک بن عامر اشعرى اولین اشعرى مسلمان و نخستین مهاجر این قوم به سوى پیامبر(ص) جهت پذیرش اسلام به شمار مى‌رود. درباره این‌که چند تن از اشعریون و چگونه و کجا خدمت رسول خدا(ص) رسیده‌اند اتفاق نظر وجود ندارد و لذا نویسنده در انتهاى این بخش به بررسى این موضوع پرداخته است.

در بخش دوم، فعالیت‌هاى اشعریان در خارج از شبه جزیره عربستان بحث شده است. این بخش به دو فصل «عراق» و «ایران» تقسیم شده است: فصل نخست، به شاخه‌هاى خاندان اشعرى در عراق، فعالیت‌ها و مذهب آنان و فصل دوم به مهاجرت و حضور گسترده اشعریان در مناطق جبال، به‌ویژه قم و قیام‌هاى قمى‌ها علیه حکومت مرکزى پرداخته است.

در بخش سوم کتاب چگونگى گرویدن اشعریان به تشیع و نقش آنان در گسترش آن مذهب مورد مطالعه قرار گرفته است. در نخستین فصل، چگونگى ارتباط اشعرى‌ها با مکتب تشیع و بررسى گرایش مردمان مناطق جبال به آن مکتب و احتمال تأثیرپذیرى آنان از تشیع اشعریان، مورد کاوش قرار گرفته و در دومین فصل، خدمات اشعریان در ترویج معارف اهل‌بیت(ع) مطرح شده است.

به سبب اهمیتى که محدثان اشعرى در ترویج مکتب تشیع داشته‌اند، بخش چهارم به معرفى محدثان و راویان این خاندان پرداخته و حجم بیشتر کتاب را به خود اختصاص داده است. در ابتداى این بخش ۱۴ شخصیت اشعرى معرفى شده‌اند. پس از آن تحت عنوان تعدادى از افراد غالى که مطرود قمیان شده‌اند، بیش از ۱۳۰ تن از محدثان و سایر سرشناسان اشعرى معرفى شده و از نگاه رجالى - تاریخى، شخصیت آنان کاوش شده است و در صورت اختلاف نظر کارشناسان، سعى بر آن است تا نظر درست ارائه شود.

چون جمعى از محدثان و دیگران در زمره موالى اشعریان بوده و از اشاعره اصیل به شمار نمى‌رفته‌اند، اسامى ۲۴ تن از ایشان در انتهاى کتاب ذکر شده است.

منابع

• ویکی نور